Η περιβαλλοντική ανάγκη

Βρισκόμαστε εδώ για να αντιμετωπίσουμε τις μεγάλες περιβαλλοντικές προκλήσεις. Η διαχείριση αποβλήτων οδηγείται προς την εφαρμογή του πλάνου «Μηδενικής παραγωγής απορριμμάτων» (Zero Waste policies). Πρέπει όλα τα πλάνα διαχείρισης απορριμμάτων-αποβλήτων να διέπονται από αυτήν την αρχή, ως φιλοσοφία. Σύμφωνα με το άρθρο 11 της οδηγίας-πλαίσιο για τα απόβλητα (2008/98/ΕΕ), τα κράτη μέλη πρέπει να πάρουν μέτρα, ώστε να προωθήσουν την ανακύκλωση των προϊόντων τους, την προετοιμασία δραστηριοτήτων επαναχρησιμοποίησης αλλά και να δημιουργήσουν πλάνα «διαλογής στην πηγή», που να πληρούν τις κατάλληλες προϋποθέσεις ποιότητας για όλους τους τομείς ανακύκλωσης.

Μέχρι το 2015, θα πρέπει να υλοποιηθεί η χωριστή συλλογή για το χαρτί, το μέταλλο, το πλαστικό και το γυαλί. Μέχρι το 2020, η προετοιμασία για την επαναχρησιμοποίηση και την ανακύκλωση των υλικών αποβλήτων όπως το χαρτί, το πλαστικό και το γυαλί από τα νοικοκυριά και ενδεχομένως και άλλα ρεύματα απορριμμάτων, θα πρέπει να αυξηθεί και να φτάσει κατ΄ ελάχιστο στο 50% του βάρους τους.

Η διαχείριση των Αστικών Στερεών Αποβλήτων (ΑΣΑ) στην Ε.Ε και ιδιαίτερα στην Ελλάδα εξακολουθεί να αποτελεί μια μεγάλη πρόκληση. Η απόθεση των απορριμμάτων στους χώρους ταφής εξακολουθεί να είναι η κύρια μέθοδος διαχείρισης, καθώς το 81,1% του συνόλου ΑΣΑ που παράγονται στην Ελλάδα, οδηγήθηκαν το 2009 στους χώρους υγειονομικής ταφής και μόνο το 18,9% ανακυκλώθηκε. Παράλληλα εξακολουθεί να υφίσταται το πρόβλημα της ανεξέλεγκτης απόθεσης απορριμμάτων το οποίο είναι τεράστια οικονομική και περιβαλλοντική πληγή. Τον ίδιο χρόνο στην Ευρώπη των 27, μόνο το 37,4% των ΑΣΑ που παράχθηκε διατέθηκε στους χώρους ταφής, ενώ το 19,8% αποτεφρώθηκε και το 40,6% ανακυκλώθηκε. Στην Αττική, η οποία συγκεντρώνει πάνω από 4,5 εκατομμύρια κατοίκους, το πρόβλημα είναι ακόμα πιο έντονο. Δεν υπάρχει σοβαρό αποτέλεσμα στην προσπάθεια καθιέρωσης δράσεων διαλογής των οργανικών απορριμμάτων από τα ανακυκλώσιμα υλικά. Οι κάδοι που υπάρχουν είναι οι πράσινοι που δέχονται όλα τα σύμμεικτα απορρίμματα και οι μπλε κάδοι ανακύκλωσης. Σποραδικά βλέπουμε και μερικούς καφέ κάδους, μαύρους κάδους, όπου οι πολίτες δεν έχουν καμία εικόνα της χρησιμότητάς τους και χωροταξικά είναι τοποθετημένοι σε σημεία που δεν μπορούν να εξυπηρετήσουν τους πολίτες. Η πλειοψηφία των αστικών στερεών αποβλήτων (ΑΣΑ) που παράγονται, σύμφωνα με τον νόμο, συλλέγονται σε πράσινους κάδους (σύμμεικτα) και μεταφέρονται στα κέντρα μηχανικής επεξεργασίας και κατόπιν στους ΧΥΤΑ για να ταφούν. Τα ανακυκλώσιμα υλικά που συλλέγονται στους μπλε κάδους, οδηγούνται στα Κέντρα Διαχείρισης Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΚΔΑΥ), όπου εκεί διαχωρίζονται έτσι ώστε ένα κλάσμα των ανακυκλώσιμων να ανακτηθεί. Δυστυχώς ένα πολύ μεγάλο ποσοστό των «υλικών» δεν μπορεί να ανακυκλωθεί (40-50%) και ξαναγυρνάει για να ταφεί από τα Κέντρα Διαλογής και Ανακύκλωσης, πίσω προς τους ΧΥΤΑ.

Η πολιτική ανακύκλωσης στην Ελλάδα είναι κεντρική. Είναι ευθύνη της πολιτείας και του Ε.Ο.ΑΝ. Επικεντρώνεται στην μεγιστοποίηση της ανάκτησης των υλικών μέσω της εφαρμογής και της επέκτασης των προγραμμάτων ανακύκλωσης, χωρίς ωστόσο την εφαρμογή προγραμμάτων «διαχωρισμού στην πηγή», τόσο σε μεγάλους δήμους όσο και σε μικρότερους. Υπάρχουν μερικοί ειδικοί κάδοι κεντρικά, όπου γίνεται διαχωρισμός σε ξεχωριστά ανακυκλώσιμα ρεύματα αλλά η παραγωγή είναι πολύ μικρή, δεν υπάρχει ενιαία και εντατική εκπαίδευση των πολιτών, δεν έχει καλλιεργηθεί η έννοια της ευθύνης και της συνήθειας, με αποτέλεσμα η συμμόρφωσή των πολιτών να είναι πολύ μικρή. Το κέντρο διαχείρισης των ανακυκλώσιμων υλικών (Κ.Δ.Α.Υ.) στον Ασπρόπυργο εξυπηρετεί 847.913 κατοίκους και συλλέγει τα ανακυκλώσιμα υλικά από 12.738 μπλε κάδους. Η συνολική ποσότητα υλικών για το 2012 ήταν περίπου 30.689 τόνοι, νούμερο απογοητευτικά μικρό. Το κλάσμα που αποτελεί τα «καθαρά ανακυκλώσιμα υλικά» είναι επίσης σχετικά μικρό, ενώ είναι συχνά αναμεμειγμένο με οργανικά υλικά με αποτέλεσμα να είναι πολύ χαμηλής ποιότητας. Τα σύμμεικτα απορρίμματα συχνά απορρίπτονται σε μπλε κάδους, λόγω της ανεπάρκειας ή της λανθασμένης θέσεως των πράσινων κάδων ή μη εναρμονισμένης («έξυπνης») συλλογής και σαφώς βέβαια εξαιτίας της έλλειψης ευαισθητοποίησης των κατοίκων για την αξία και αναγκαιότητα της ανακύκλωσης. Το υπόλοιπο κλάσμα, όπως αναφέρθηκε, διατίθεται σε κοντινούς ή ακόμη και πολύ απομακρυσμένους χώρους ταφής, οι οποίοι είναι ήδη υπερφορτωμένοι, προκαλώντας σημαντική ρύπανση των υπόγειων υδάτων ή και αύξηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Την ίδια στιγμή, σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες οι χώροι ταφής δέχονται μόνο τα οργανικά υπολείμματα που δημιουργούνται μετά την ανακύκλωση των απορριμμάτων. Η απόσταση που πρέπει να καλυφθεί μεταξύ Ελλάδος και Ευρώπης είναι ακόμη τεράστια.

Το 2000, δημιουργήθηκαν περίπου 4.600.000 τόνοι ΑΣΑ στην Ελλάδα, μια αύξηση της τάξης του 50% σε σχέση με το 1990. Κατά την περίοδο 2000-2009, η παραγωγή ΑΣΑ συνέχισε να αυξάνεται, αλλά με χαμηλότερο ρυθμό (16%). Σύμφωνα με το Εθνικό Σύστημα Διαχείρισης σχεδιασμού αποβλήτων, τα ΑΣΑ αποτελούνται από:

• 47.0% οργανικά υλικά,
• 20.0% χαρτί,
• 8.5% πλαστικό,
• 4.5% μέταλο
• 4.5% γυαλί και
• 15.5% άλλα απόβλητα (Εθνικό και Τοπικό Πλάνο Διαχείρισης απορριμμάτων, 2003)

Σε μια πιο πρόσφατη έρευνα που πραγματοποιήθηκε από το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος (2007), τα ΑΣΑ αποτελούνται από:

• 40% οργανικά υλικά,
• 29% χαρτί,
• 14% πλαστικό,
• 3% γυαλί και
• 11% άλλα απόβλητα.

Αυτό δείχνει μία σημαντική μείωση στην παραγωγή οργανικών υλικών και παράλληλα την αύξηση των ανακυκλώσιμων υλικών που προέρχονται από τα ΑΣΑ. Η ποσότητα των ανακυκλώσιμων υλικών που παρήχθησαν το 2007 και βασίζεται στην προαναφερθείσα μελέτη, αντιπροσωπεύει το 49% κατά βάρος του συνόλου των ΑΣΑ το οποίο είναι 2.5 εκατομμύρια τόνοι. Παρόλα αυτά, με βάση νέες μελέτες (Eurostat, 2011) μόνο το 37% των ΑΣΑ (0.9 εκατομμύρια τόνοι) ανακυκλώθηκαν αυτόν τον χρόνο στην Ελλάδα. Σαν αποτέλεσμα, ποσοστό της τάξεως του 63% παραμένει ανεκμετάλλευτο και εναποτείθεται στους χώρους ταφής. Επίσης ένα κλάσμα σύμμεικτων που έχει οδηγηθεί λανθασμένα στα κέντρα ανακύκλωσης πρέπει να απομακρυνθεί από αυτά και συνεπώς δαπανώνται εκ νέου καύσιμα για την μεταφορά του στους χώρους υγειονομικής ταφής.

Λαμβάνοντας υπόψη την νόμο-πλαίσιο 2008/98/EΕ στην Ελλάδα, κατά την διάρκεια του 2009, παρήχθησαν 457 κιλά αστικών στερεών αποβλήτων ανά κάτοικο (Eurostat), από τα οποία το 46% αποτελούνταν από χαρτί, μέταλλο και πλαστικό (Τεχνικό επιμελητήριο Ελλάδος, 2007). Η Κοινή Υπουργική Απόφαση 9268/469/2007 αναθεώρησε τους ποσοτικούς εθνικούς στόχους για την ανάκτηση και ανακύκλωση των απορριμμάτων συσκευασιών (που ορίζονταν από τον νόμο 2931/2001 για τις συσκευασίες). Οι στόχοι με την αναθεώρηση, όπως απαιτούνταν από την Οδηγία 2004/12/EC, επέβαλαν μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου του 2011 τουλάχιστον το 60% κατά βάρος της συνολικής ποσότητας των απορριμμάτων συσκευασιών να πρέπει να ανακτηθεί ή να αποτεφρωθεί με παραγωγή ενέργειας, καθώς και το 55-80% του συνολικού βάρους των απορριμμάτων συσκευασιών να πρέπει να ανακυκλώνεται. Οι ειδικοί στόχοι ανακύκλωσης για τα συσκευασμένα απόβλητα είναι:

• 60% κατά βάρος για το γυαλί,
• 60% κατά βάρος του χαρτιού και του χαρτονιού,
• 50% κατά βάρος των μετάλλων,
• 22.5% κατά βάρος του πλαστικού και
• 15 % κατά βάρος του ξύλου.

Τα πιο πρόσφατα στοιχεία που δημοσιεύτηκαν από την Eurostat (2011), έδειξαν ότι το 2008 είχε ανακτηθεί και ανακυκλωθεί:
το 44% της συνολικής ποσότητας απορριμμάτων συσκευασιών και είχε ανακυκλωθεί το 15% w/w του συσκευασμένου γυαλιού, το 73,7% του συσκευασμένου χαρτιού, το 43,8% του συσκευασμένου μετάλλου, το 11.9% του συσκευασμένου πλαστικού και το 30.8% του συσκευασμένου ξύλου.

Η Κοινοτική Οδηγία 1999/31/EΕ σχετικά με την υγειονομική ταφή, υποχρεώνει τα κράτη-μέλη να μειώσουν την ποσότητα βιο-αποδομήσιμων υλικών στους χώρους υγειονομικής ταφής κατά 35% μέχρι το 2016 (2020 για την Ελλάδα). Σύμφωνα με την ίδια οδηγία, η Ελλάδα θα πρέπει να μειώσει την ποσότητα βιο-αποδομήσιμων υλικών κοντά στο 20% , σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2000 μέχρι το 2010 και κατά 50% μέχρι το 2050, κάτι που προσωρινά βρίσκεται πολύ μακριά από το να επιτευχθεί. Το κλειδί για την υψηλή επίτευξη επαναχρησιμοποίησης και της αύξησης επιπέδων ανακύκλωσης και την ίδια στιγμή η μείωσης των ποσοτήτων των υλικών που θάβονται, φαίνεται να είναι οι ξεχωριστές εγκαταστάσεις συλλογής, μαζί με την επαρκή διαθεσιμότητα των υλικών που συλλέγονται προς την αγορά ανακύκλωσης. Συνιστάται ότι ο διαχωρισμός των ανακυκλώσιμων απορριμμάτων από άλλα ρεύματα απορριμμάτων θα πρέπει να συμπεριλαμβάνεται στις εθνικές στρατηγικές. Προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι της Εθνικής και Ευρωπαϊκής νομοθεσίας, πρέπει οι δήμοι αλλά και όλοι οι κάτοικοι να επιτελέσουν πολύ σοβαρή προσπάθεια και να συμβάλλουν έτσι σε μια συλλογική εθνική προσπάθεια, διαχωρίζοντας τα υλικά στην «πηγή», δηλαδή στο σπίτι.

Σήμερα οι ανανεώσιμες πηγές δεν πρέπει να θεωρούνται μόνο ως πηγές ενέργειας αλλά και ως εργαλεία για να αντιμετωπίσουμε πολλές άλλες πιεστικές ανάγκες, όπως:

• η βελτίωση της ενεργειακής ασφάλειας,
• η μείωση των επιπτώσεων στην υγεία και στο περιβάλλον που σχετίζονται με τα ορυκτά καύσιμα και την πυρηνική ενέργεια,
• ο περιορισμός των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου,
• η βελτίωση εκπαιδευτικών ευκαιριών,
• η δημιουργία θέσεων εργασίας και
• η μείωση της φτώχειας.

Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αισίως έχουν εισχωρήσει στην επικρατούσα τάση της εποχής. Αυτό αποτελεί μια ευχάριστη είδηση καθώς ξεκινάει η Δεκαετία Βιώσιμης Ενέργειας για όλους (SE4ALL), με την κινητοποίηση για την καθολική πρόσβαση σε μοντέρνες υπηρεσίες παραγωγής ενέργειας και τα βελτιωμένα ποσοστά της ενεργειακής απόδοσης και εκτεταμένης χρήσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας μέχρι το 2030.

Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας εκτιμώνται στο 19% της τελικής παγκόσμιας κατανάλωσης το 2012 και συνεχίζουν να αυξάνονται και το 2013. Από το συνολικό ποσοστό του 2012, οι σύγχρονες ανανεώσιμες πηγές αντιστοιχούν περίπου στο 10%, με το υπόλοιπο (που εκτιμάται μόλις στο 9%) να προέρχεται από την παραδοσιακή βιομάζα. Η παραγωγή θερμικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας υπολογίζεται στο 4,2% της συνολικής χρήσης της ενέργειας. Η υδροηλεκτρική ενέργεια αποτελεί περίπου το 3,8% και εκτιμάται ότι το 2% προέρχεται από την αιολική, ηλιακή, γεωθερμική ενέργεια και την βιομάζα καθώς και από την χρήση βιο-καυσίμων. Ο συνδυασμός μοντέρνων και παραδοσιακών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας παρέμειναν περίπου στο ίδιο επίπεδο με το 2011, παρόλο που το μερίδιο των μοντέρνων πηγών αυξήθηκε αναλογικά. Αυτό οφείλεται στην ταχεία αύξηση των μοντέρνων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας η οποία μετριάζει την μείωση των ποσοστών της παραδοσιακής βιομάζας καθώς παρατηρείται συνεχόμενη αύξηση της συνολικής παγκόσμιας ζήτησης ενέργειας.

Καθώς οι αγορές έχουν γίνει παγκόσμιες, οι βιομηχανίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας ανταποκρίθηκαν, αυξάνοντας την ευελιξία τους, διαφοροποιώντας τα προϊόντα τους και αναπτύσσοντας παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού. Πολλές βιομηχανίες είχαν μια δύσκολη χρονιά, το 2012, με συνεχείς συγχωνεύσεις, κυρίως στους παραγωγούς ηλιακής και αιολικής ενέργειας. Η εικόνα βελτιώθηκε προς το τέλος του 2013, με δημιουργία πολλών μονάδων ηλιακών φωτοβολταϊκών και με την κατασκευή νέων ανεμογεννητριών, επιστρέφοντας έτσι στην κερδοφορία. Η σημαντικότερη αύξηση σημειώθηκε στον τομέα της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, με την παγκόσμια παραγωγική ικανότητα να υπερβαίνει τα 1,560 gigawatts (GW), πάνω δηλαδή από 8% σε σχέση με το 2012. Η υδροηλεκτρική ενέργεια αυξήθηκε κατά 4% δηλαδή περίπου 1,000 GW, ταυτόχρονα αυξήθηκαν όμως και άλλες ανανεώσιμες πηγές φτάνοντας συνολικά κοντά στο 17% δηλαδή σε περισσότερα από 560 GW. Για πρώτη φορά, σε παγκόσμιο επίπεδο η παραγωγή των ανανεώσιμων πηγών ηλιακής ενέργειας, ξεπέρασε την παραγωγή από τις πηγές αιολικής ενέργειας: η ηλιακή παραγωγή και η υδροηλεκτρική παραγωγή ήταν ουσιαστικά αλληλένδετες, με την καθεμιά να αντιπροσωπεύει το 1/3 της νέας παραγωγικής ικανότητας. Η ηλιακή παραγωγή συνεχίζει να επεκτείνεται με τάχιστο ρυθμό, με την αύξηση της παγκόσμιας παραγωγής να κατέχει σχεδόν το 55% ετησίως τα τελευταία 5 έτη. Η αιολική ενέργεια συμβάλλει επίσης σε μεγάλο βαθμό στην αύξηση της παραγωγής συγκριτικά με άλλες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Το 2013, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας υπολογίζονταν στο 56% των καθαρών νέων συνδέσεων και αντιπροσώπευαν πολύ μεγαλύτερα ποσοστά της παραγωγικής ικανότητας, σε πολλές χώρες. Μέχρι το τέλος του 2013, η Κίνα, οι Ηνωμένες πολιτείες, η Βραζιλία, ο Καναδάς και η Γερμανία παρέμειναν στις κορυφαίες χώρες για την συνολική τους εγκατεστημένη ισχύ ανανεώσιμων πηγών ενέργειας . Οι κορυφαίες χώρες με την μη-υδροηλεκτρική παραγωγική ικανότητα ήταν επίσης η Κίνα, οι Ηνωμένες πολιτείες και η Γερμανία, οι οποίες ακολουθούνται από την Ισπανία, την Ιταλία και την Ινδία. Ανάμεσα στις 20 παγκοσμίως κορυφαίες χώρες για την μη –υδροηλεκτρική παραγωγική ικανότητα, σαφές προβάδισμα έχει η Δανία για την συνολική παραγωγική της ικανότητα ανά κάτοικο. Η Ουρουγουάη, ο Μαυρίκιος και η Κόστα Ρίκα βρίσκονταν μεταξύ των κορυφαίων χωρών όσον αφορά σε νέες επενδύσεις στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, σε σχέση με το ετήσιο τους ΑΕΠ.

Σε αντίθεση με την παραγωγή ενέργειας η χρήση μοντέρνων τεχνολογιών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας για τη θέρμανση και ψύξη είναι ακόμα περιορισμένη σε σχέση με το τεράστιο δυναμικό τους. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αντιπροσωπεύουν την πλειοψηφία των νέων ηλεκτρικών εγκαταστάσεων παραγωγής ενέργειας για έκτη συνεχόμενη χρονιά. Το 72% του μεριδίου το 2013 είναι σε πλήρη αντίθεση με μια δεκαετία πριν, όταν η συμβατική παραγωγή από ορυκτά καύσιμα υπολογιζόταν στο 80% της νέας παραγωγικής ικανότητας στην EΕ των 27 συν της Νορβηγίας και της Ελβετίας. Οι παγκόσμιες επενδύσεις στα φωτοβολταϊκά μειώθηκαν κοντά στο 22% σε σχέση με το 2012 ενώ οι νέες εγκαταστάσεις παραγωγικής ικανότητας αυξήθηκαν κατά 32%. Η νέα παραγωγική ικανότητα των ανανεώσιμων πηγών στην Κίνα ξεπέρασε τα ορυκτά καύσιμα και την πυρηνική ενέργεια για πρώτη φορά. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας επιτυγχάνουν υψηλά επίπεδα με την διείσδυση τους να αυξάνει σε αρκετές χώρες. Παραδείγματος χάρη, κατά τη διάρκεια του 2013, η αιολική ενέργεια άγγιξε το 33,2% της ζήτησης στην Δανία και το 20,9% στην Ισπανία. Στην Ιταλία η παραγωγή ενέργειας από φωτοβολταϊκά άγγιξε το 7,8% της συνολικής ετήσιας ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας. Η αιολική ενέργεια αποκλείστηκε από τις εθνικές δημοπρασίες της Βραζιλίας επειδή διατίμησε όλες τις άλλες πηγές παραγωγής ενέργειας και της οδηγούσε εκτός αγοράς. Η Δανία απαγόρευσε την χρήση ορυκτών καυσίμων στους λέβητες των νέων κτιρίων από το 2013 και έχει ως στόχο να παρέχει μέσω των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σχεδόν το 40% της συνολικής προσφοράς θερμότητας από το 2020. Ολοένα και περισσότερες πόλεις , κράτη, περιφέρειες επιδιώκουν την μετάβαση στο 100% της παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές είτε σε επιμέρους τομείς είτε στη συνολική οικονομία. Για παράδειγμα το Djibouti, η Σκωτία και το μικρό νησί Tuvalu στοχεύουν το 100% της ηλεκτρικής τους ενέργειας να προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, μέχρι το 2020. Μεταξύ αυτών που έχουν επιτύχει τους στόχους τους είναι περίπου 20 εκατομμύρια Γερμανοί που ζουν στις λεγόμενες περιοχές: «ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στο 100%». Οι επιπτώσεις αυτών των εξελίξεων για τους αριθμούς απασχόλησης στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας ποικίλουν ανάλογα με την χώρα και την τεχνολογία, ενώ παγκοσμίως ο αριθμός των ανθρώπων που δουλεύουν στις βιομηχανίες ανανεώσιμων πηγών επιτυγχάνει συνεχόμενη αύξηση. Υπολογίζεται ότι 6,5 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλον τον κόσμο δουλεύουν άμεσα ή έμμεσα σε αυτόν τον τομέα. Από τις αρχές του 2014, τουλάχιστον 144 χώρες στοχεύουν ενεργά στην αύξηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και 138 χώρες έχουν πολιτικές στήριξης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Βιομάζα Η ζήτηση της βιομάζας συνεχώς αυξάνεται σε τομείς όπως: θέρμανση, ενέργεια, μεταφορές. Η πρωτογενής κατανάλωση βιομάζας έφτασε στα 57 exajoules (EJ) το 2013, με το 60% εξ’αυτών να προέρχεται από την παραδοσιακή βιομάζα και το υπόλοιπο από μοντέρνες μορφές αυτής(στερεή βιομάζα, αέρια και υγρά καύσιμα). Η μοντέρνα βιοενέργεια προέρχεται από πολλές πηγές, όπως τα οργανικά απόβλητα, την κατευθυνόμενη παραγωγή ενεργειακών φυτών και άλγη, ενώ μπορεί να δώσει ένα μεγάλο εύρος ενεργειακών υπηρεσιών όπως φωτισμός, επικοινωνίες, θέρμανση, κλιματισμός. Η ικανότητα των στερεών, υγρών ή αέριων πηγών βιομάζας να δράσουν ως υποκατάστατα χημικής ενέργειας για μια μελλοντική χρήση, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να εξισορροπήσει την ασταθή παραγωγή ηλεκτρισμού από αιολικά και ηλιακά συστήματα όταν ενοποιούνται μέσα σε μικρά δίκτυα ή σε συνδυασμό με το υπάρχον κύριο δίκτυο. Υδροηλεκτρική ενέργεια Η παγκόσμια παραγωγή από υδροηλεκτρικά εργοστάσια το 2013 ήταν 3,750 TWh. Περίπου το 40 GW της νέας παραγωγής και των νέων επενδύσεων, οδήγησαν σε 4% ποσοστιαία αύξηση, με την Κίνα να πρωτοστατεί στις νέες επενδύσεις. Γεωθερμία: Περί τα 530 MW νέων επενδύσεων πραγματοποιήθηκαν το 2013. Η συνολική παραγωγή ανήλθε σε 12 GW. Ενέργεια Ωκεανών - Κυματική ενέργεια Η ενεργειακή δυναμικότητα των ωκεανών και κυρίως η παλιρροιακή δυναμική ήταν περί τα 530 MW, μέχρι το τέλος του 2013. Υπάρχουν αρκετά νέα έργα υπό κατασκευήν. Ηλιακά φωτοβολταϊκά Η αγορά των ηλιακών φωτοβολταϊκών πραγματοποίησε ρεκόρ το 2013, προσθέτοντας περισσότερο από 39GW το 2013, με συνολική δυναμική που ξεπερνάει τα 139 GW. Ηλιακή ενέργεια για θέρμανση και κλιματισμό Η δυναμικότητα των ηλιακών συλλεκτών ξεπέρασε τα 283 GW το 2012, ενώ έρευνες εκτιμούν ότι θα φτάσει στα 330 GW μέχρι το τέλος του 2013. Συγκέντρωση ηλιακής θερμικής ενέργειας (CSP) Η παγκόσμια δυναμικότητα φτάνει στα 0.9 GW το 2013 και εκτιμάται στα 3.4 GW προς το 2014. Αιολική ενέργεια Περισσότερα από 35 GW αιολικής ενέργειας προστέθηκαν το 2013, με σύνολο δυναμικότητας στα 318 GW. Η αγορά σημείωσε απανωτά ρεκόρ για πολλά χρόνια, ενώ έχασε μερίδιο λόγω της οικονομικής κρίσης και την υπαναχώρηση των ΗΠΑ σε νέες επενδύσεις.

Όλα τα προϊόντα και οι υπηρεσίες έχουν περιβαλλοντικές επιπτώσεις, από την εξόρυξη των πρώτων υλών τόσο για την παραγωγή τους όσο και για την κατασκευή τους, τη διανομή, τη χρήση και την διάθεση τους. Αυτά περιλαμβάνουν την ενέργεια και την χρήση των πόρων του εδάφους, του αέρα, των υδάτων και των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Η εκτίμηση του κύκλου ζωής περιλαμβάνει την εξέταση της ζωής του προϊόντος σε όλα του τα στάδια για να μπορέσουμε να δούμε που μπορούν να γίνουν περιβαλλοντικές βελτιώσεις και να μειωθούν οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις και η χρήση των πόρων για την κατασκευή του. Ένας βασικός στόχος είναι η αποφυγή ενεργειών που μπορούν να αναστρέψουν τις αρνητικές επιπτώσεις από τη μετάβαση από το ένα στάδιο στο επόμενο. Η ανάλυση του κύκλου ζωής για παράδειγμα έχει δείξει ότι είναι καλύτερο για το περιβάλλον να αντικαθιστά ένα παλιό πλυντήριο, παρά τα απόβλητα που δημιουργούνται από αυτό, σε σχέση με το να συνεχίζει να χρησιμοποιείται το παλιό μηχάνημα, το οποίο είναι λιγότερο ενεργειακά αποδοτικό. Αυτό συμβαίνει επειδή οι μεγαλύτερες περιβαλλοντικές επιπτώσεις του πλυντηρίου, φαίνονται κατά την χρήση τους. Αγοράζοντας λοιπόν ένα μηχάνημα υψηλής ενεργειακής απόδοσης και χρησιμοποιώντας απορρυπαντικό που καθαρίζει σε χαμηλές θερμοκρασίες, μειώνονται οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις οι οποίες συμβάλλουν στην κλιματική αλλαγή και στην όξυνση του φαινομένου μείωσης της στοιβάδας του όζοντος.

Ο νέος νόμος πλαίσιο για τα απορρίμματα εισήγαγε την έννοια του κύκλου ζωής στις πολιτικές των αποβλήτων. Αυτή η προσέγγιση δίνει μια ευρύτερη οπτική όλων των περιβαλλοντικών πτυχών και εξασφαλίζει οποιαδήποτε ενέργεια που έχει να κάνει με το συνολικό όφελος σε σχέση με άλλες επιλογές.

Οι αεροστεγείς συνθήκες στις χωματερές σημαίνουν ότι τα υλικά, ιδίως τα βιο-αποδομήσιμα απόβλητα δεν μπορούν να αποσυντεθούν πλήρως και η απουσία οξυγόνου οδηγεί σε εκπομπές μεθανίου, ένα επικίνδυνο αέριο του θερμοκηπίου. Το μεθάνιο που παράγεται κατά μέσο όρο από τις χωματερές, αν είχε μετατραπεί σε ενέργεια, θα μπορούσε να καλύψει την κατανάλωση 20.000 νοικοκυριών ανά έτος. Ο μέσος όρος των χώρων ταφής μπορεί να παράγει έως και 150 κυβικά μέτρα στραγγισμάτων ανά ημέρα, το οποίο ισοδυναμεί με το ποσό του γλυκού νερού που ένα μέσο νοικοκυριό καταναλώνει σε έναν χρόνο.Εκτιμάται ότι τα υλικά που καταλήγουν στους χώρους ταφής θα μπορούσαν να έχουν ετήσια εμπορική αξία κοντά στα 5,25 δισ. €. Τα οργανικά απορρίμματα (του κήπου, της κουζίνας και των υπολειμμάτων φαγητού) υπολογίζονται περίπου στο 1/3 των απορριμμάτων που πετάμε από το σπίτι, και αναλογούν σε περίπου 88 εκατομμύρια τόνους σε όλη την Ευρώπη, ανά έτος. Κατά μέσο όρο, το 40% των οργανικών απορριμμάτων στην Ευρώπη θάβεται. Ωστόσο, τα οργανικά απορρίμματα υπόσχονται πολλά ως ανανεώσιμη πηγή ενέργειας και ως ανακυκλώμενο κομπόστ. Η ανάκτηση της ενέργειας με τη μορφή βιο-αερίου ή θερμικής ενέργειας μπορεί να βοηθήσει στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, περίπου το 1/3 του στόχου της ΕΕ για το 2020 όσον αφορά τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στις μεταφορές θα μπορούσε να καλυφθεί από την χρήση βιο-αερίου που παράγεται από βιο-απορρίμματα, ενώ το 2% του συνολικού στόχου για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας της Ε.Ε μπορεί να επιτευχθεί εάν όλα τα βιο-απόβλητα μετατραπούν σε ενέργεια. Το κόμποστ που παράγεται από τα βιο-απόβλητα μπορεί επίσης να βελτιώσει την ποιότητα των εδαφών μας, αντικαθιστώντας τα ανόργανα λιπάσματα. Το 1995, περισσότερα από 13 εκατομμύρια τόνοι αστικών αποβλήτων κομποστοποιήθηκαν από τα κράτη μέλη. Μέχρι το 2008, η παραγωγή ανήλθε στα 43,5 εκατομμύρια τόνους, αντιπροσωπεύοντας το 17% των αστικών απορριμμάτων. Θα είναι ένα κρίσιμο μελλοντικό έργο να κινητοποιηθούν όλα τα Κράτη μέλη και να γίνει η Ε.Ε μια ανακυκλώσιμη κοινωνία. Πρόκειται για μια μοναδική οικονομική ευκαιρία. Οι βιομηχανίες διαχείρισης και ανακύκλωσης στερεών αποβλήτων έχουν έναν κύκλο εργασιών κοντά στα 137 δισ. €, ο οποίος αποτελεί περίπου το 1,1% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της ΕΕ. Αυτοί οι τομείς δημιουργούν πάνω από 2 εκατομμύρια θέσεις εργασίας. Συνολικά, η δημοτική ανακύκλωση απορριμμάτων αυξήθηκε από 19% στο 38% μεταξύ 1998 και 2007. Εάν τα Κράτη μέλη ανακύκλωναν το 70% των αποβλήτων τους, θα μπορούσαν να δημιουργηθούν τουλάχιστον 500.000 νέες θέσεις εργασίες σε όλη την ΕΕ.

Η πολιτική μηδενικών απορριμμάτων είναι ένας στόχος ηθικός, οικονομικός, αποτελεσματικός, με όραμα, που θα μπορούσε να οδηγήσει τους ανθρώπους στην αλλαγή του τρόπου ζωής τους και των πρακτικών τους έτσι ώστε όλα τα υλικά που απορρίπτονται ,να σχεδιάζονται έτσι ώστε να γίνονται πόροι για την χρήση από άλλους. Δεν υπάρχουν «σκουπίδια» αλλά ΥΛΙΚΑ. Το “Zero Waste” σημαίνει σχεδιασμός και διαχείριση προϊόντων και διαδικασιών για την συστηματική αποφυγή και την εξάλειψη του όγκου και της τοξικότητας των αποβλήτων και των υλικών καθώς και την διατήρηση και την ανάκτηση όλων των πόρων αποκλείοντας την ταφή και την καύση. Εφαρμόζοντας το Zero Waste θα εξαλειφθεί η ρύπανση του νερού ή και του αέρα, τα οποία αποτελούν απειλή για την υγεία του πλανήτη, του ανθρώπου, των ζώων και των φυτών.

Επιτυχημένες στρατηγικές και προγράμματα

Από την αρχή της Βιομηχανικής Επανάστασης (λαμβάνεται ως απαρχή το έτος 1750), η καύση ορυκτών καυσίμων και η εκτεταμένη αποψίλωση των δασών έχουν συμβάλλει στην αύξηση κατά 40% της ατμοσφαιρικής συγκέντρωσης του διοξειδίου του άνθρακα, από 280 ppm το 1750 σε 392,6 ppm το 2012. Αυτή την στιγμή έχει φτάσει στα 400 ppm στο βόρειο ημισφαίριο. Αυτή η αύξηση σημειώθηκε παρά την απορρόφηση ενός μεγάλου κομματιού των εκπομπών από διάφορες φυσικές ¨δεξαμενές¨ που εμπλέκονται στον κύκλο του άνθρακα.

Η Τέταρτη Έκθεση αξιολόγησης του 2007, https://www.ipcc.ch/report/ar4 που καταρτίστηκε από την IPCC (AR4)σημείωσε ότι «οι αλλαγές των ατμοσφαιρικών συγκεντρώσεων των αερίων του θερμοκηπίου και των αερολυμάτων, η κάλυψη της γης και η ηλιακή ακτινοβολία αλλάζουν την ενεργειακή ισορροπία του κλίματος» και κατέληξε στο ότι «οι αυξήσεις των ανθρωπογενών συγκεντρώσεων του αερίων του θερμοκηπίου είναι πολύ πιθανόν να προκαλέσουν περισσότερες αυξήσεις στις μέσες παγκόσμιες θερμοκρασίες από τα μέσα του 20ου αιώνα». Τα 11 από τα 12 χρόνια της περιόδου (1995–2006) συγκαταλέγονται ανάμεσα στα 12 πιο θερμά έτη που έχουν καταγραφεί ποτέ, από το 1880. Τα τελευταία 100 χρόνια έχει προκληθεί αύξηση θερμοκρασίας κατά περίπου 0,74 °C (μέση παγκόσμια θερμοκρασία). Αυτή είναι μια αύξηση αρκετά πάνω από τους 0,6 °C που σημειώθηκε τα 100 χρόνια πριν από την Τρίτη έκθεση αξιολόγησης. Οι παγετώνες στα βουνά και η κάλυψη του χιονιού έχουν μειωθεί και στα δύο ημισφαίρια. Οι ζημιές από τα χερσαία στρώματα πάγου της Γροιλανδίας και της Ανταρκτικής έχουν συμβάλλει πολύ πιθανόν στην άνοδο της στάθμης της θάλασσας. Η θέρμανση της θάλασσας προκαλεί την επέκταση του θαλασσινού νερού και αυτό συμβάλλει στην άνοδο της στάθμης της θάλασσας. Είναι πολύ πιθανόν η θέρμανση του πλανήτη από ανθρωπογενείς παρεμβάσεις, (αυξημένα επίπεδα αερίων του θερμοκηπίου), να έχει αισθητή επίδραση σε πολλά φυσικά και βιολογικά συστήματα. Το μέλλον της θερμότητας του πλανήτη αναμένεται να έχει μια σειρά από συνέπειες, συμπεριλαμβανομένου της αύξησης της στάθμης της θάλασσας, την αυξημένη συχνότητα και βαρύτητα ορισμένων ακραίων καιρικών φαινομένων, την απώλεια της βιοποικιλότητας και τις τοπικές μεταβολές στην γεωργική παραγωγικότητα.

Οι προβλέψεις του Πέμπτου Assessment Report https://www.ipcc.ch/index.htmείναι οι ακόλουθες:

• Η περαιτέρω αύξηση της θερμοκρασίας θα συνεχιστεί εάν συνεχιστούν οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου με αυτούς τους ρυθμούς,
• Η παγκόσμια επιφανειακή θερμοκρασία θα αυξηθεί μέχρι το τέλος του 21ου αιώνα και είναι πιθανόν, σύμφωνα με τα περισσότερα σενάρια, να ξεπεράσει το 1,5 °C σε σχέση με την περίοδο 1850-1900,
• Ο παγκόσμιος κύκλος του νερού θα αλλάξει, με διαφορετικές αυξήσεις μεταξύ των υγρών και ξηρών περιοχών, καθώς και μεταξύ υγρών και ξηρών εποχών, με κάποιες περιφερειακές εξαιρέσεις.
• Οι ωκεανοί θα συνεχίζονται να θερμαίνονται, με την θερμότητα να εκτείνεται στα βάθη του ωκεανού, τα οποία επηρεάζουν τις συνθήκες κυκλοφορίας του νερού και δημιουργίας ρευμάτων.
• Είναι πολύ πιθανόν να συμβούν μειώσεις στους πάγους της θάλασσας της Αρκτικής, στο ανοιξιάτικο χιόνι του Βορείου Ημισφαιρίου και στον συνολικό όγκο των παγετώνων.
• Η παγκόσμια μέση στάθμη της θάλασσας θα συνεχίσει να αυξάνεται με τέτοιο ρυθμό που είναι πολύ πιθανόν να υπερβεί τον ρυθμό των τελευταίων τεσσάρων δεκαετιών.
• Οι κλιματικές αλλαγές θα προκαλέσουν μια αύξηση του ρυθμού παραγωγής CO2. Η αυξανόμενη του πρόσληψη από τους ωκεανούς θα μειώσει το PH τους.
• Οι μελλοντικές θερμοκρασίες της επιφάνειας της γης θα καθοριστούν σε μεγάλο βαθμό από το ήδη συσσωρευμένο CO2, το οποίο σημαίνει ότι η κλιματική αλλαγή θα συνεχιστεί ακόμα και αν σταματήσουν οι εκπομπές CO2.

Το 2012, οι άμεσες βιομηχανικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου αντιπροσώπευαν το 20% των συνολικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου των ΗΠΑ, καθιστώντας τες ως τον τρίτο μεγαλύτερο παραγωγό αερίων του θερμοκηπίου των ΗΠΑ, μετά τους τομείς του Ηλεκτρισμού και Μεταφορών. Αν προστεθούν οι άμεσες αλλά και οι έμμεσες εκπομπές που σχετίζονται με την χρήση ηλεκτρικής ενέργειας , τότε μερίδιο των συνολικών βιομηχανικών εκπομπών αερίου του θερμοκηπίου των ΗΠΑ, το 2012, ανέρχονται στο 28%. (δεύτερος μεγαλύτερος παραγωγός αερίων του θερμοκηπίου, αμέσως μετά τις μεταφορές). Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από της βιομηχανίες έχουν μειωθεί βέβαια κατά 17% από το 1990, ενώ οι εκπομπές από άλλους τομείς έχουν αυξηθεί.

Υπάρχουν διάφορες στρατηγικές μείωσης των βιομηχανικών επιπτώσεων σχετικά με τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.

• Αναβάθμιση προς πιο αποτελεσματικές βιομηχανικές περιβαλλοντικές τεχνολογίες. Εντοπισμός των τρόπων με τους οποίους οι κατασκευαστές μπορούν να χρησιμοποιούν λιγότερη ενέργεια για φωτισμό και παραγωγή θερμότητας στα εργοστάσια ή κατά τη λειτουργία των μηχανημάτων.
• Η στροφή στα καύσιμα που παράγουν μικρότερες εκπομπές CO2, με χρήση ίδιας ποσότητας ενέργειας, όταν καίγονται. Ανακύκλωση. Παραγωγή βιομηχανικών προϊόντων από υλικά τα οποία ανακυκλώνονται ή προέρχονται από ανανεώσιμες πηγές αντί της παραγωγής νέων προϊόντων από παρθένες πρώτες ύλες. Χρησιμοποιώντας θραύσματα χάλυβα και αλουμινίου σε αντίθεση με την τήξη νέων ποσοτήτων αλουμινίου ή την σφυρηλάτηση νέων ποσοτήτων χάλυβα.
• Εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση των επιχειρήσεων και των εργαζομένων έτσι ώστε να γνωρίζουν τα βήματα μείωσης ή αποτροπής διαρροών και εκπομπών από τον εξοπλισμό και τα μηχανήματα.
• Θέσπιση χειρισμού πολιτικών και διαδικασιών για υπερφθοριωμένους άνθρακες (PFCs), υδροφθοράνθρακες (HFCs) και εξαφθοριούχο θείο(SF6) τα οποία μειώνουν τις διαρροές από τα διάφορα φορτία και τον χρησιμοποιούμενο εξοπλισμό.

Το διοξείδιο του άνθρακα (CO2) αποτελεί την συντριπτική πλειοψηφία των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου όσον αφορά τον τομέα του ηλεκτρισμού. Εκπέμπονται όμως και μικρότερες ποσότητες μεθανίου (CH4) και υποξειδίου του αζώτου (N2O). Το 2012, ο τομέας της ηλεκτρικής ενέργειας ήταν η μεγαλύτερη πηγή εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στις ΗΠΑ, αντιπροσωπεύοντας το 32% του συνόλου. Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από τον τομέα του ηλεκτρισμού έχουν αυξηθεί κατά περίπου 11% από το 1990, καθώς η ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας έχει αυξηθεί ενώ παράλληλα τα ορυκτά καύσιμα έχουν παραμείνει η κύρια πηγή παραγωγής. Η καύση του άνθρακα έχει γενικά μεγαλύτερο αποτύπωμα CO2 σε σχέση με την καύση φυσικού αερίου ή πετρελαίου για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Παρά το γεγονός ότι η χρήση άνθρακα παράγει το 75% των εκπομπών CO2 από τον τομέα, εξακολουθεί και αντιπροσωπεύει περίπου το 39% της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται στις ΗΠΑ.

Η πλειονότητα των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από τις μεταφορές είναι εκπομπές κυρίως CO2. Οι εκπομπές από την μεταφορά έχουν αυξηθεί περίπου κατά 18% από το 1990. Αυτή η ιστορική αύξηση οφείλεται στην αυξημένη ζήτηση για ταξίδια και τα περιορισμένα κέρδη στην αποδοτικότητα των καυσίμων στο σύνολο των οχημάτων του στόλου των ΗΠΑ. Ο αριθμός των μιλίων που διανύθηκαν από τα επιβατικά αυτοκίνητα και τα ελαφρά φορτηγά-οχήματα αυξήθηκε κατά 35% από το 1990 έως το 2012. Η αύξηση στα ταξιδιωτικά μίλια οφείλονται σε διάφορους παράγοντες, μεταξύ των οποίων είναι η αύξηση του πληθυσμού, η οικονομική ανάπτυξη, η άναρχη δόμηση και οι χαμηλές τιμές των καυσίμων κατά την έναρξη αυτής της περιόδου.

Υπάρχουν διάφορες στρατηγικές μείωσης των επιπτώσεων των μεταφορών όσον αφορά τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Χρησιμοποίηση δημόσιων λεωφορείων τα οποία κινούνται με συμπιεσμένο φυσικό αέριο αντί για βενζίνη ή πετρέλαιο. Χρήση ηλεκτρικών ή υβριδικών αυτοκινήτων, υπό την προϋπόθεση ότι η ενέργεια τους παράγεται από καύσιμα χαμηλότερης περιεκτικότητας σε άνθρακα ή από μη ορυκτά καύσιμα. Χρήση ανανεώσιμων καυσίμων, όπως τα βιοκαύσιμα που έχουν χαμηλές εκπομπές άνθρακα. Ανάπτυξη προηγμένης τεχνολογίας οχημάτων, όπως τα υβριδικά και τα ηλεκτρικά οχήματα, που μπορούν να αποθηκεύσουν ενέργεια από το φρενάρισμα και να την χρησιμοποιήσουν ως ενέργεια αργότερα. Μείωση του βάρους των υλικών που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή οχημάτων. Μειώνοντας την αεροδυναμική αντίσταση των οχημάτων μέσω καλύτερου σχεδιασμού. Οδηγώντας λογικά (αποφεύγοντας την γρήγορη επιτάχυνση και το απότομο φρενάρισμα, σεβόμενοι το όριο ταχύτητας). Με την μείωση του ρελαντί στον κινητήρα (λιγότερες στροφές). Βελτιώνοντας τον προγραμματισμό ταξιδιού για τα πλοία, όπως μέσω της βελτίωσης της παρακολούθησης του καιρού και οργάνωσης του ταξιδιού αναλόγως, και μέσω της αύξησης της αποδοτικότητας των καυσίμων.